Radioterapia jest istotnym elementem leczenia objawowego w zaawansowanej chorobie nowotworowej.
Radioterapia paliatywna jest stosowana w celu poprawy jakości życia poprzez zmniejszenie dolegliwości lub zapobieganie ich wystąpieniu. Stosuje się wówczas niższe dawki całkowite oraz wyższe dawki frakcyjne (dzienne) w celu skrócenia czasu leczenia, który zwykle wynosi od jednego do kilku dni. W zaawansowanej fazie choroby nowotworowej krótki czas napromieniania jest mniej obciążający dla pacjenta, mniej angażujący w proces leczenia i oszczędzający cenny czas chorego. Ten schemat napromieniania wiąże się ponadto z mniejszym ryzykiem powikłań.
Stosujemy na ogół dwa rodzaje radioterapii:
Teleradioterapię – polega na zastosowaniu źródła promieniowania znajdującego się na zewnątrz napromienianych tkanek w pewnej odległości od pacjenta,
Brachyterapię – polega na zastosowaniu źródła promieniowania, które umieszczamy w bezpośrednim kontakcie z guzem poprzez aplikację do narządów pacjenta.
Ważnymi czynnikami decydującymi o kwalifikacji do radioterapii paliatywnej jest:
1.Stan ogólny chorego,
2.Rodzaj oraz nasilenie objawów spowodowanych guzem nowotworowym,
3.Umiejscowienie guza pierwotnego lub przerzutu.
Jednym z ważniejszych czynników, decydujących o kwalifikacji do napromieniania paliatywnego jest stan ogólny chorego. Należy dołożyć wszelkich starań, aby wdrożone postępowanie terapeutyczne nie pogorszyło stanu ogólnego pacjenta. Chorzy w złym stanie ogólnym rzadko odnoszą korzyści z radioterapii.
Lokalizacja guza pierwotnego bądź przerzutowego decyduje o rodzaju zastosowanej techniki radioterapii oraz dawki napromieniania. W przypadku przerzutów do kości stosujemy na ogół wysokie dawki jednorazowe. Natomiast w przypadku przerzutów do mózgu napromienianie frakcjonowane (przy izolowanych pojedynczych zmianach meta w mózgu możliwe zastosowanie radiochirurgii – wysoka pojedyncza dawka frakcyjna)
Paliatywną radioterapię stosujemy najczęściej w poniższych wskazaniach:
– Dolegliwości bólowe w przypadku przerzutów do kości, ból w obrębie klatki piersiowej najczęściej spowodowany guzem płuca,
– Duszność spowodowana niedrożnością dróg oddechowych w przebiegu raka płuca bądź ucisku w śródpiersiu przez guz,
– Zaburzenia połykania – niedrożność przełyku w przebiegu raka przełyku,
– Krwawienia (krwiomocz, krwioplucie, krwawienia z przewodu pokarmowego i dróg rodnych),
– Przerzuty do mózgu,
– Stany naglące w onkologii: zespół żyły głównej górnej, zespół ucisku rdzenia kręgowego,
– Owrzodzenie skóry i tkanek miękkich,
– Naciekanie bądź ucisk na nerwy i sploty nerwowe.
Istotnym wskazaniem do radioterapii paliatywnej jest zespół żyły głównej górnej i zespół ucisku rdzenia kręgowego ponieważ wymagają niezwłocznego wdrożenia postępowania terapeutycznego ze względu na zagrożenie życia i nieodwracalnego uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Radioterapia w medycynie paliatywnej jest często kojarzona z innymi metodami leczenia paliatywnego jak chemioterapia, hormonoterapia czy immunoterapia.
Celem radioterapii paliatywnej jest: poprawa jakości życia, zmniejszenie bądź zlikwidowanie dolegliwości bólowych, zmniejszenie duszności, zapobieżenie niedrożności układu oddechowego i przewodu pokarmowego, opóźnienie nawrotów miejscowych guza i w niektórych sytuacjach przedłużenie życia chorego.
Radioterapia jest pomocną i uznaną metodą leczenia paliatywnego w onkologii, wiąże się jednak z objawami ubocznymi, które mogą pojawić się tuż po leczenie jak np. nasilenie dolegliwości bólowych czy duszności i czasami zniweczyć korzystny efekt terapii. Dlatego w każdym przypadku kwalifikacji do napromieniania należy oszacować czy korzyści z napromieniania przewyższają ryzyko wystąpienia powikłań i objawów ubocznych.
Lek. Andrzej Salata
ONC-PL-NP-00010-03-21