Paliatywna chemioterapia nowotworów

Paliatywna chemioterapia nowotworów

opr. Dr hab. n. med., prof. UMK Krzysztof Koper

 

Celem ogólnoustrojowego (systemowego) stosowania leków przeciwnowotworowych jest zniszczenie lub przynajmniej zahamowanie wzrostu wszystkich ognisk nowotworu złośliwego w organizmie.

 

Zalety

• Zasięg ogólnoustrojowy – można stosować w rozsianych nowotworach
• Niszczenie komórek nowotworowych, które nie są widoczne w badaniach obrazowych

Wady

• Działania niepożądane dotyczą wielu narządów
• Cena leków

 

Chemioterapia paliatywna

 

Chemioterapia jest to metoda systemowego leczenia nowotworów złośliwych za pomocą leków cytostatycznych. W prowadzonej terapii paliatywnej szczególnie istotny jest fakt, iż dostarczane leki przeciwnowotworowe przenoszone są w krwioobiegu do wszystkich części ciała, gdzie zakłócają zdolności podziału i mnożenia się komórek nowotworowych. Komórki poddane działaniu leków ulegają uszkodzeniu, a następnie giną. Niestety, chemioterapia wywiera także wpływ na komórki zdrowe narządów wewnętrznych człowieka, zwłaszcza szybko dzielące się komórki szpiku, nabłonka przewodu pokarmowego i gonad (gruczoły płciowe wytwarzające męskie i żeńskie komórki rozrodcze). Działanie takie tłumaczy częste działania niepożądane, takie jak: anemia, neutropenia, małopłytkowość oraz nudności i wymioty czy łysienie.

W zależności od rodzaju nowotworu oraz stosowanego schematu leczenia leki cytostatyczne w ramach paliatywnej terapii systemowej podaje się przede wszystkim drogą dożylną w formie iniekcji oraz we wlewach kroplowych a także drogą doustną w tabletkach. W niektórych przypadkach leczenia paliatywnego cytostatyki podawane są także do jam ciała np. opłucnowej czy otrzewnowej w przypadku gromadzenia się wysięków produkowanych przez nowotwór a także dokanałowo (do kanału rdzeniowego) oraz dopęcherzowo.

Pacjenci w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej wymagają zwykle wielomiesięcznego leczenia cytostatykami. Co podkreślono wcześniej, większość tych leków podawanych jest dożylnie. Konieczność uzyskania dostępu do żyły może stanowić istotny problem. Poszukiwanie kolejnych naczyń żylnych, powtarzanie wkłucia, odczyny podczas przetaczania stanowią nie tylko problem techniczny, ale są również czynnikiem dodatkowego stresu dla chorych i personelu. Dla osób wymagających wielokrotnego, długotrwałego dożylnego podawania leków szczególnie korzystnym rozwiązaniem może być implantacja „na stałe” systemu umożliwiającego łatwy dostęp do żyły – port naczyniowy do podawania chemioterapii. Cewnik w postaci cienkiej rurki wprowadzana się w znieczuleniu miejscowym do żyły podobojczykowej lub szyjnej. Takie centralny port redukuje liczbę dodatkowych wkłuć, ponieważ oprócz podawania chemioterapii drogą tą pobierana jest wówczas także krew do badań kontrolnych parametrów laboratoryjnych.

Każdy lek z poszczególnej grupy atakuje komórki nowotworowe w odmienny sposób. Dlatego tworząc schematy chemioterapii paliatywnej dla zwiększenia efektywności leczenia podaje się najczęściej kombinację kilku leków jednocześnie  – wielolekowe schematy leczenia. Pozwala to na zmniejszenie wymaganych dawek i ograniczenie działań niepożądanych, zwiększenie częstości remisji (synergizm leków działających na różne punkty uchwytu) i ograniczenie występowania wtórnej oporności na leki. W przypadku obecnych przeciwwskazań do paliatywnej terapii wielolekowej oraz w razie konieczności włączania kolejnych linii chemioterapii z powodu niepowodzenia – leczenie podaje się najczęściej w formie monoterapii.

Interwały czasowe podawania chemioterapii paliatywnej są zależne od zastosowanej metody leczenia. W większości przypadków po każdej sesji chemioterapeutycznej następuje okres przerwy – wypoczynku, to tzw. cykl, który trwa od najczęściej od 1 do 4 tygodni. Długość całej terapii zależy od uzyskiwanych wyników i tolerancji leczenia.

W ujęciu terapii paliatywnej wartym podkreślenia jest tzw. metoda metronomiczna – polegająca na podawaniu w razie konieczności małych dawek leków cytostatycznych w krótkich odstępach czasu. Tolerancja chemioterapii metronomicznej jest znacznie lepsza, co w sposób istotny wpływa na jakość życia tych chorych.

Rodzaje hospitalizacji w trakcie trwania paliatywnej terapii systemowej.

W zależności od zastosowego schematu leczenia systemowego wyróżniamy:

• Hospitalizację ambulatoryjną tzw. terapia jednego dnia – z powrotem do domu tego samego dnia po zakończeniu podawania leków.
• Hospitalizację w trybie stacjonarnym – terapia kilkudniowa – wiąże się z koniecznością pobytu na oddziale szpitalnym przez cały okres podawania danego cyklu chemioterapii.

Chemioterapia paliatywna – cele leczenia

Jest to systemowa metoda leczenia objawowego, stosowana u chorych na zaawansowaną chorobą nowotworową, mającą na celu zahamowanie procesu nowotworowego, a co za tym idzie ustąpienie dolegliwości i poprawę tzw. jakości życia.

• Terapia ta stosowana jest u chorych, u których wyleczenie nie jest możliwe – w przypadku rozpoznanej rozsianej choroby nowotworowej w celu spowolnienia progresji choroby oraz wydłużenia okresu wolnego od leczenia.
• Podawana jest także w celu zlikwidowania lub zmniejszenia towarzyszących chorobie dolegliwości oraz poprawy jakości życia – zmniejszanie dyskomfortu oraz łagodzenie dolegliwości powodowanych przez nowotwór.
• Okres uzyskanej remisji (cofanie się objawów klinicznych choroby oraz cech zaznaczonych w obrazie radiologicznym) jest różny w zależności od chemiowrażliwości nowotworu i może trwać kilka, kilkanaście miesięcy lub nawet wiele lat.
• W wyniku jej działania, w niektórych nowotworach, u części chorych, możliwe jest istotne wydłużenie całkowitego czasu przeżycia.

 

W zależności od typu nowotworu, stadium jego rozwoju oraz indywidualnych predyspozycji organizmu poprzez stosowanie paliatywnej chemioterapii można:

• powstrzymać jej rozwój i rozprzestrzenianie się (tworzenie przerzutów);
• spowolnić postęp choroby nowotworowej;
• podnieść jakość życia i złagodzić symptomy choroby;
• w pojedynczych przypadkach uzyskać całkowitą regresję choroby nowotworowej.

 

Chemioterapia paliatywna – możliwe powikłania:

• zmniejszenie liczby komórek krwi w szpiku kostnym (jako przede wszystkim niedokrwistość, neutropenia, małopłytkowość);
• nudności, wymioty;
• wypadanie włosów;
• zaparcia lub biegunki;
• utrata apetytu;
• krwawienia i siniaki;
• ból w jamie ustnej;
• zmęczenie;
• zmiany na skórze, paznokciach.

 

PODSUMOWANIE

• Chemioterapia paliatywna polega na podawaniu leków cytotoksycznych, najczęściej we wlewach dożylnych lub w formie doustnych tabletek.
• Chemioterapia paliatywna nie jest formą leczenia radykalnego. Ma ona na celu przedłużenie życia chorego na nowotwór oraz poprawę jakości życia tych chorych.  Chemioterapia paliatywna nigdy nie wiąże się z rokowaniem wyleczenia.
• Okres trwania chemioterapii paliatywnej zależy od indywidualnych uwarunkowań. Leczenie takie trwa zwykle co najmniej kilka miesięcy. Chemioterapia paliatywna stosowana jest najczęściej do czasu, kiedy jest skuteczna i dobrze lub względnie dobrze tolerowana lub momentu, w którym organizm jest już zbyt słaby, by przyjmować kolejne dawki leczenia.
• Z uwagi na charakter leczenia, dla zapewnienia skuteczności i bezpieczeństwa terapii, chemioterapii paliatywnej mogą być poddawani tylko chorzy o dobrym lub względnie dobrym klinicznym stanie ogólnym.
• Ważne, aby pacjent znał możliwe działania niepożądane stosowanej u niego terapii. Po pierwsze sam będzie mógł wcześnie stwierdzić wystąpienie takiego powikłania, co umożliwi szybką reakcję lekarzowi, co więcej znajomość zagrożeń zmniejsza niepokój i lęk towarzyszący leczeniu.
• Większość powikłań chemioterapii paliatywnej ma charakter przejściowy, odwracalny i ustępuje najczęściej samoistnie i/lub pod wpływem zastosowanego leczenia.

 

ONC-PL-00012