Co to jest chemioterapia?
Jest to metoda leczenia przeciwnowotworowego, wykorzystująca leki (cytostatyki) w celu niszczenia komórek nowotworu.

Jak działa chemioterapia?
Działanie chemioterapii polega na zatrzymaniu lub zwolnieniu wzrastania komórek nowotworowych, które szybko rosną i dzielą się. Może również uszkadzać zdrowe komórki, które szybko się dzielą jak śluzówkę jamy ustnej i przewodu pokarmowego oraz włosy. Uszkodzenia zdrowych komórek są odpowiedzialne za działania uboczne związane z leczeniem, które to często ulegają zmniejszeniu lub ustępują po zakończeniu chemioterapii.

Jakie są efekty chemioterapii?
W zależności od rodzaju nowotworu i jego zaawansowania w organizmie chemioterapia może spowodować:

  • wyleczenie nowotworu – chemioterapia powoduje takie zniszczenie komórek nowotworu, że nie można ich wykryć w organizmie i nowotwór nie może odrosnąć,
  • opanowanie (kontrolę) nowotworu – chemioterapia zapobiega szerzeniu się, zwalnia wzrost nowotworu lub powoduje zniszczenie komórek nowotworu, które przemieściły się w postaci przerzutów do innych okolic organizmu,
  • złagodzenie objawów nowotworu (leczenie paliatywne) – chemioterapia zmniejsza nowotwór do wymiarów, przy których nie wywołuje on bólu i ucisku lub innych objawów.

W jaki sposób jest stosowana chemioterapia?
Chemioterapię stosuje się jako jedną z metod leczenia. Często jest ona połączona (jednocześnie lub kolejno) z leczeniem chirurgicznym, radioterapią lub leczeniem biologicznym.

Chemioterapia może:

  • zmniejszyć guz przed leczeniem chirurgicznym lub radioterapią – tzw. chemioterapia neoadiuwantowa (uzupełniająca chemioterapia wstępna),
  • zniszczyć komórki nowotworu, które pozostały po leczeniu chirurgicznym lub radioterapii – chemioterapia adiuwantowa (uzupełniająca chemioterapia pooperacyjna lub po napromienianiu),
  • wspomagać działanie radioterapii lub leczenia biologicznego,
  • niszczyć komórki nowotworu, które spowodowały miejscową wznowę choroby lub umiejscowiły się w innych częściach organizmu w postaci przerzutów (nowotwór nawrotowy).

W jaki sposób lekarz decyduje, które leki wybrać do chemioterapii? Wybór leków w ramach chemioterapii zależy od:

  • rodzaju nowotworu (niektóre leki są stosowane w różnych nowotworach, a inne są wykorzystywane w przypadku jednego lub dwóch rodzajów nowotworu),
  • tego, czy stosowano wcześniej u Ciebie chemioterapię,
  • obecności u Ciebie innych problemów zdrowotnych (chorób), np. cukrzycy lub chorób serca.

Gdzie otrzymuje się chemioterapię?
Chemioterapię można stosować zarówno w szpitalu, jak i w domu lub w gabinecie lekarza, lub w ambulatorium (oddział dzienny) szpitala, co oznacza, że nie będzie konieczny całodobowy pobyt w szpitalu.

Jak często otrzymuje się chemioterapię?
Schematy chemioterapii są bardzo różne. Częstość i długość stosowania chemioterapii zależy od:

  • rodzaju i zaawansowania nowotworu,
  • celu stosowanego leczenia (czy chemioterapia jest stosowana w celu uzyskania wyleczenia, opanowania wzrostu lub złagodzenia objawów choroby),
  • rodzaju chemioterapii (rodzaju leków),
  • reakcji organizmu na leczenie.

Chemioterapia jest często stosowana w postaci kolejnych cykli (kursów). Cykl jest okresem leczenia, po którym następuje przerwa. Przykładowo, chemioterapia może być stosowana przez tydzień i następnie trzy tygodnie przerwy (odpoczynku), co oznacza jeden czterotygodniowy cykl leczenia. Okres przerwy pozwala na to, aby organizm odtworzył zdrowe komórki.

Czy istnieje możliwość pominięcia dawki chemioterapii?
Nieprzewidziane przerwy w chemioterapii nie są właściwe, ale czasami lekarz może zmienić schemat leczenia w zależności od wystąpienia objawów ubocznych. Jeżeli zdarzy się taka sytuacja, lekarz wytłumaczy sposób postępowania i określi moment wznowienia chemioterapii.

W jaki sposób jest podawana chemioterapia?
Chemioterapia jest podawana na kilka sposobów:

– doustnie w postaci tabletek, kapsułek lub płynów,

– w formie zastrzyku dożylnego (duża objętość płynu podana za jednym razem) lub kroplówki;

iniekcje wykonywane są przez pielęgniarkę i nie są bardziej bolesne niż tradycyjne zastrzyki czy pobranie krwi; jeżeli pacjent odczuwa ból podczas terapii powinien niezwłocznie powiedzieć o tym pielęgniarce,

– za pośrednictwem wkłucia centralnego; jest to cienka rurka wprowadzana do żyły podobojczykowej lub szyjnej; cewnik umieszczany jest w znieczuleniu miejscowym.

Wkłucie centralne redukuje liczbę dodatkowych nakłuć ponieważ oprócz podawania chemioterapii możliwe jest pobieranie krwi do badań, poprzez „port naczyniowy”, którego zadaniem jest sprawić, aby każda iniekcja do żyły, tętnicy lub otrzewnej miała formę zwykłej iniekcji podskórnej, wykorzystując pompy infuzyjne; umożliwiają one podanie dokładnie zaleconej dawki leku w ściśle określonym czasie.

Co należy wiedzieć o dożylnym stosowaniu chemioterapii?
Chemioterapia jest często podawana przez cienką igłę, która jest umieszczona w żyle ręki lub przedramienia. Pielęgniarka musi wprowadzić igłę przed rozpoczęciem każdego podania i usunąć ją w chwili zakończenia. Zawsze należy natychmiast informować lekarza lub pielęgniarkę, gdy występuje ból lub uczucie pieczenia podczas podawania chemioterapii. Chemioterapia dożylna jest często podawana za pomocą cewników naczyniowych lub tzw. “portów” oraz – czasami – za pomocą tzw. “pomp” naczyniowych.

  • Cewniki są miękkimi i cienkimi rurkami, których koniec jest umieszczany przez chirurga lub anestezjologa w dużej żyle (najczęściej w okolicy klatki piersiowej). Drugi koniec cewnika pozostaje na zewnątrz ciała. Większość cewników może być pozostawiona w miejscu instalacji przez cały okres stosowania chemioterapii. Cewniki mogą być również wykorzystywane do podawania innych (niż chemioterapia) leków oraz do pobierania krwi. Pamiętać należy o zwracaniu uwagi na wszelkie objawy zakażenia wokół miejsca założenia cewnika.
  • Porty są małymi i okrągłymi płytkami z plastyku lub metalu, które są umieszczane pod skórą. Cewnik łączy port z dużą żyłą (najczęściej w klatce piersiowej). Pielęgniarka może wprowadzić do portu igłę w celu podania chemioterapii lub pobrania krwi. Igła może pozostać w miejscu wprowadzenia na okres stosowania chemioterapii dłuższym niż jeden dzień. Należy zwracać uwagę na objawy zakażenia wokół miejsca założenia portu.
  • Pompy są często łączone z cewnikami lub portami w celu kontrolowania szybkości oraz objętości podawanej chemioterapii. Pompy mogą być wewnętrzne lub zewnętrzne – pompy zewnętrzne pozostają poza organizmem, ale większość chorych może nosić pompy ze sobą; pompy wewnętrzne są umieszczane pod skórą podczas niewielkiego zabiegu.

Jak będę się czuł/a podczas chemioterapii?
Oddziaływanie chemioterapii na ludzi jest różne. Twoje odczucia będą zależeć od wielu czynników, m.in. stanu zdrowia przed leczeniem, rodzaju i zaawansowania nowotworu, rodzaju i dawki zastosowanej chemioterapii. Dlatego lekarze i pielęgniarki nie mogą przewidzieć z całą pewnością Twojego samopoczucia podczas chemioterapii. Część chorych nie czuje się dobrze podczas leczenia – najczęściej występuje uczucie zmęczenia i wyczerpania (znużenie). Możesz przygotować się na wymieniony objaw przez: • zapewnienie sobie pomocy w przywiezieniu na chemioterapię i odwiezieniu do domu, • zaplanowanie czasu na odpoczynek w dniu chemioterapii i w dniu następnym, • zapewnienie pomocy w przygotowaniu posiłków oraz opiece nad dziećmi w dniu chemioterapii i przynajmniej w dniu następnym. Istnieje wiele sposobów postępowania w przypadku wystąpienia niepożądanych objawów ubocznych chemioterapii.

Czy można pracować podczas stosowania chemioterapii?
Wiele osób jest w stanie pracować podczas stosowania chemioterapii tak długo, jak może dostosować swój tryb zajęć do samopoczucia. To, czy możesz lub nie jesteś w stanie pracować może zależeć od rodzaju zajęć zawodowych. Jeżeli rodzaj Twoich zajęć zawodowych na to pozwala, możesz rozważyć pracę na pół etatu lub wykonywanie swoich zajęć w domu w dniach lepszego samopoczucia. Wielu pracodawców jest zobowiązanych prawnie do zmiany rozkładu Twoich zajęć zawodowych tak, aby wyjść naprzeciw Twoim potrzebom podczas prowadzenia leczenia z powodu nowotworu. Porozmawiaj ze swoim pracodawcą na temat sposobów dostosowania Twojej pracy podczas chemioterapii. Możesz dowiedzieć się więcej na ten temat podczas rozmowy z pracownikami opieki społecznej.

Czy podczas prowadzenia chemioterapii można przyjmować leki zapisywane bez recepty i leki na inne choroby wydawane na podstawie recepty?

Możliwość stosowania leków wydawanych na receptę z powodu innych chorób lub leków dostępnych bez recepty zależy od rodzaju chemioterapii i innych leków, których podawanie jest planowane. Stosowane mogą być jedynie leki, których bezpieczeństwo przyjmowania jest potwierdzone przez Twojego lekarza lub pielęgniarkę. Powiedz lekarzowi lub pielęgniarce o wszystkich lekach na receptę i kupionych bez recepty, które przyjmujesz (w tym: środki przeczyszczające, leki przeciw uczuleniom, leki na przeziębienie i leki przeciwbólowe). Jednym ze sposobów przekazania informacji o lekach Twojemu lekarzowi lub pielęgniarce jest dostarczenie wszystkich opakowań. Lekarz lub pielęgniarka powinni znać: • nazwy wszystkich leków, • przyczyny przyjmowania leków, • ilość stosowanych leków, • częstość przyjmowania leków. Poradź się swojego lekarza lub pielęgniarki zanim zastosujesz jakikolwiek lek wydawany bez recepty lub na receptę oraz preparaty witaminowe i zawierające minerały, środki uzupełniające dietę lub leki ziołowe.

Czy podczas stosowania chemioterapii można przyjmować witaminy, środki zawierające minerały, preparaty uzupełniające dietę lub zioła?

Część z wymienionych środków może zmieniać działanie chemioterapii. Ważne jest to, aby w związku z tym powiedzieć lekarzowi lub pielęgniarce o wszystkich przyjmowanych preparatach witaminowych, mineralnych, uzupełniających dietę i ziołowych przed rozpoczęciem chemioterapii. Podczas prowadzenia chemioterapii należy informować lekarza o zamiarze stosowania jakiegokolwiek spośród wymienionych środków.

W jaki sposób można się dowiedzieć, że zastosowana chemioterapia jest skuteczna?

Lekarz będzie przeprowadzał badanie Twojego ciała (tzw. badanie przedmiotowe) i wykonywał dodatkowe badania (np. badania krwi i badania radiologiczne). Lekarz będzie dowiadywał się także o stan Twojego samopoczucia. Nie można ocenić skuteczności działania chemioterapii jedynie na podstawie ubocznych następstw leczenia. Niektórzy myślą, że poważne powikłania (działania uboczne) oznaczają, że chemioterapia jest skuteczna i odwrotnie – brak objawów ubocznych oznacza, że chemioterapia nie jest skuteczna. W rzeczywistości obecność objawów ubocznych nie wskazuje na to, jak chemioterapia zwalcza nowotwór.

Czym są badania kliniczne? Czy udział w badaniach klinicznych jest możliwy w moim przypadku?

Badania kliniczne w onkologii (inne nazwy – badania metod leczenia lub badania naukowe) oceniają nowe metody leczenia osób chorych na nowotwory. Mogą być badaniami nowych rodzajów chemioterapii, innych metod leczenia lub nowych sposobów łączenia różnych możliwości postępowania. Celem badań klinicznych jest znalezienie lepszych sposobów udzielenia pomocy ludziom chorym na nowotwory. Twój lekarz lub pielęgniarka mogą udzielić rady w sprawie udziału w badaniu klinicznym, a Ty również możesz wyrazić swoją opinię. Przed wyrażeniem zgody na udział w badaniu klinicznym, należy poznać: • korzyści – wszystkie badania kliniczne zapewniają bardzo dobrą opiekę. Zapytaj o to, jak udział w badaniu klinicznym może wpłynąć na Twoją sytuację zdrowotną (to ważne pytanie, ponieważ możesz być jedną z pierwszych osób otrzymujących nowy lek lub sposób leczenia w badaniu), • ryzyko – nowe metody leczenia nie zawsze są lepsze lub równie skuteczne w porównaniu do standardowego leczenia. Nawet, jeżeli nowa metoda leczenia jest wartościowa, może nie być odpowiednia w Twoim przypadku.

Szczepienie przeciw grypie?

Nie ma przeciwwskazań do wykonania szczepienia w trakcie chemioterapii. Warto zaznaczyć, że szczepienie może nie zapewniać tak wysokiej ochrony jak zwykle.

 

BADANIE KRWI I SZPIKU KOSTNEGO

 

Od momentu rozpoczęcia leczenia przy każdej wizycie w szpitalu pobierana jest próbka krwi do badań. Przed każdym cyklem leczenia sprawdzany jest skład krwi pod względem zgodności z normami laboratoryjnymi.

Po otrzymaniu chemioterapii wymagana jest kontrolna morfologia najczęściej w czasie 7-10 dni po podaniu leków

Skład krwi oznacza liczbę czerwonych i białych krwinek oraz liczbę komórek zwanych płytkami krwi. Chemioterapia niekorzystnie oddziałuje na szpik kostny, co przejawia

się spadkiem liczby tych krwinek. Czasami, kiedy wyniki badań krwi odbiegają od normy, kolejny cykl leczenia zostaje przesunięty o kilka dni lub lekarz zapisze leki pobudzające

przyrost białych krwinek.

 

Czerwone krwinki (erytrocyty, RBC) nadają krwi zabarwienie i transportują tlen z płuc do wszystkich części ciała. Zmniejszenie ich liczby nazywane jest anemią. Anemia powoduje zmęczenie, trudności w oddychaniu i zawroty głowy. Łagodna jej odmiana może stanowić rezultat chemioterapii i z reguły nie wymaga dodatkowego leczenia. Czasami wykonywana jest transfuzja krwi lub podawane są leki powodujące przyrost hemoglobiny.

 

Białe krwinki (leukocyty, WBC) pomagają zwalczać stany zapalne. Spadek ich liczby powoduje obniżenie odporności organizmu na infekcje. Po chemioterapii ilość białych krwinek samoczynnie wraca do normy, czasami jednak lekarz może przepisać zastrzyki, aby pomóc w ich odbudowie.

 

Płytki krwi (trombocyty, PLT) umożliwiają proces krzepnięcia. Jeżeli ich liczba spada, pacjent może zauważyć krwawienie z dziąseł podczas mycia zębów. Częściej niż zwykle występuje krwawienie z nosa, a siniaki tworzą się od drobnych stłuczeń. Podobnie jak w przypadku białych i czerwonych krwinek, ilość płytek zwykle samoczynnie wraca

OBJAWY UBOCZNE – NIEPOŻĄDANE CHEMIOTERAPII I SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI

Objawy uboczne są problemami wywołanymi przez leczenie przeciwnowotworowe. Częstymi objawami ubocznymi chemioterapii są: uczucie znużenia, nudności i wymioty, spadek liczby białych krwinek, utrata włosów, zapalenia jamy ustnej i ból. Chemioterapia niekorzystnie oddziałuje na zdrowe komórki. Występowanie skutków ubocznych jest zależne od zastosowanego leku lub kombinacji leków. Lekarz lub pielęgniarka poinformują Cię, jakiego rodzaju odpowiedzi organizmu możesz się spodziewać. Czasami chemioterapia podawana w formie wlewu kroplowegolub zastrzyku może przeciekać na zewnątrz żyły. Taka sytuacja nazywana jest wynaczynieniem. Wynaczynienie, w przypadku niektórych leków, może być dość niebezpieczne. Jeżeli w trakcie lub po iniekcji odczuwasz ból wokół miejsca podania, powinieneś niezwłocznie poinformować o tym personel medyczny.

Infekcje

Większość leków stosowanych w chemioterapii obniża odporność organizmu na infekcje. Czasami łagodne infekcje mogą przekształcić się w poważniejsze stany chorobowe

wymagające hospitalizacji. W przypadku wystąpienia kaszlu, bólu gardła, dreszczy czy stanu podgorączkowego (powyżej 37,5°C) skontaktuj się z lekarzem. Większość infekcji powodują wirusy oraz bakterie normalnie występujące na skórze czy w jelitach. Są one nieszkodliwe

w przypadku normalnego poziomu odporności. W razie obniżenia odporności, mogą one powodować chorobę.

Zalecenia ogólne:

utrzymuj wysoki poziom higieny; szczególne należy zadbać o higienę rąk przed i po wyjściu z toalety, a także w przypadku biegunki, powinieneś unikać kontaktu z osobami przeziębionymi czy chorującymi na ospę wietrzną, grypę, odrę; w trakcie używania nożyczek, igieł, noży należy zachować szczególną ostrożność, do czyszczenia zębów używaj szczoteczek z miękkim włosiem, nie wyciskaj ani nie drap krost (ropnych wykwitów), w razie zranienia czy zadrapania natychmiast przemyj miejsce ciepłą wodą, mydłem i zastosuj środek odkażający, noś rękawiczki ochronne w trakcie prac w ogrodzie czy sprzątania po zwierzętach domowych, nie wykonuj szczepień ochronnych bez konsultacji z lekarzem.

Ogólne osłabienie

Stosowanie niektórych rodzajów chemioterapii wywołuje u pacjentów bardzo duże zmęczenie. W takiej sytuacji powinieneś więcej odpoczywać i poprosić o pomoc w pracach

domowych. Czasami wskazana jest czasowa rezygnacja z aktywności zawodowej (zwolnienie chorobowe). Nie należy zapominać jednak, że na organizm korzystny wpływ wywiera zarówno odpoczynek jak i niewielka aktywność fizyczna.

 

Pozostałe skutki uboczne

Występują tylko w przypadku stosowania określonych leków i obejmują:

mrowienie i drętwienie palców rąk i stóp, zmiany smaku, ubytek słuchu, dzwonienie i szumy w uszach, ból szczęki, bóle mięśniowe, gorączka, łzawienie, sucha, czerwona i obolała skóra rąk i stóp.

Jeszcze przed rozpoczęciem terapii lekarz poinformuje Cię, czy któryś z powyższych skutków ubocznych wystąpi w trakcie leczenia. Jak w przypadku pozostałych objawów niepożądanych mają one charakter przemijający!

Długoterminowe skutki uboczne.

Niektóre skutki uboczne mogą ujawniać się dopiero po dłuższym okresie czasu. Jednakże lekarz może podjąć kroki chroniące Cię przed większością z nich. Potencjalne korzyści wynikające z leczenia powinny przeważać nad ryzykiem poważnych i trwałych uszkodzeń serca, płuc, nerek i szpiku kostnego. Czasami zastosowanie pewnych leków niesie za sobą niewielkie prawdopodobieństwo rozwoju innego nowotworu. Jeżeli istnieje ryzyko wystąpienia któregokolwiek z opisanych czynników, zostaniesz o tym poinformowany.

W razie wystąpienia krwawień, siniaków, złego samopoczucia, czy podejrzenia infekcji

Niedokrwistość Znaczenie i przyczyny: Krwinki czerwone (erytrocyty) przenoszą tlen w organizmie. Niedokrwistość występuje wtedy, gdy czerwonych krwinek jest zbyt mało dla dostarczania tlenu odpowiednio do potrzeb organizmu. Serce pracuje wówczas ciężej i organizm nie otrzymuje dostatecznej ilości tlenu – odczuwasz wtedy silne i częste uderzenia serca. Niedokrwistość może również powodować uczucie duszności i osłabienia, zawroty głowy i omdlenia oraz uczucie silnego zmęczenia. Niektóre rodzaje chemioterapii powodują niedokrwistość, ponieważ ograniczają możliwości wytwarzania nowych krwinek czerwonych przez szpik. Sposoby postępowania: – Dużo odpoczywaj. Próbuj spać przynajmniej przez osiem godzin każdej nocy. Możesz również odczuwać potrzebę krótkiego snu (godzina lub krócej) w ciągu dnia, w takiej sytuacji słuchaj swojego organizmu i odpocznij. – Ogranicz aktywność. Staraj się dopasować obowiązki zawodowe i rodzinne do swoich realnych możliwości psychofizycznych. Niekiedy trzeba zrezygnować z dużego wysiłku i ograniczyć swoje działania do minimum (np. możesz iść do pracy, ale nie sprzątaj domu lub zamawiaj jedzenie z dostawą zamiast gotować). Nie należy jednak wpadać w panikę, że tak już będzie zawsze. Czym więcej spokoju i pokory wobec swoich ograniczeń, tym lepsze samopoczucie. – Przyjmuj pomoc. Rodzina i przyjaciele mogą Ci pomóc w opiece nad dziećmi lub w robieniu zakupów, zawieźć kogoś do lekarza lub pomóc w innych męczących Cię zadaniach. Odżywiaj się odpowiednio. Wybierz dietę zawierającą odpowiednią liczbę kalorii i białek (protein), których potrzebuje Twój organizm. Kaloryczność posiłków pozwoli utrzymać wagę ciała, a dodatkowe proteiny ułatwią naprawę tkanek uszkodzonych przez leczenie przeciwnowotworowe. Porozmawiaj ze swoim lekarzem, pielęgniarką lub dietetykiem o najbardziej odpowiednim sposobie odżywiania.

Krwawienie Znaczenie i przyczyny: Płytki krwi odpowiadają za krzepnięcie podczas krwawienia. Chemioterapia może powodować obniżenie liczby płytek, ponieważ działa na zdolność szpiku do ich wytwarzania. Obniżenie liczby płytek jest nazywane trombocytopenią. Stan ten może sprzyjać powstawaniu siniaków (nawet bez urazu), krwawieniom z nosa lub dziąseł lub tworzeniu drobnoplamistej wysypki.

Sposoby postępowania:

Należy:

  • myć zęby bardzo miękką szczoteczką,
  • zmiękczać szczoteczkę przed użyciem za pomocą strumienia gorącej wody,
  • delikatnie wycierać nos,
  • ostrożnie posługiwać się nożyczkami, nożami i innymi przedmiotami ostrymi,
  • używać elektrycznej golarki zamiast maszynki z żyletką,
  • stosować delikatne uciskanie zranień do chwili ustania krwawienia,
  • nosić obuwie cały czas (nawet w domu lub w szpitalu). Nie należy:
  • używać nitek do czyszczenia zębów lub wykałaczek,
  • uprawiać sportów lub wykonywać innych aktywności, które mogą być związane z urazami,
  • używać tamponów, stosować lewatywy i czopków lub termometrów doodbytniczych,
  • nosić ubrań z ciasnymi kołnierzykami, mankietami lub paskami. Twój lekarz lub pielęgniarka będą często sprawdzać liczbę płytek krwi. Możesz potrzebować stosowania leków, przetoczeń płytek krwi lub opóźnienia w stosowaniu kolejnych cykli chemioterapii w przypadku zbyt niskiej liczby płytek. Zawiadom swojego lekarza lub pielęgniarkę w przypadku wystąpienia jakiegokolwiek z wymienionych niżej objawów:
  • siniaki (szczególnie, jeżeli nie było uderzenia),
  • drobnej wysypki plamistej na skórze,
  • czerwonego lub różowego koloru moczu,
  • czarnego stolca lub obecności w nim krwi,
  • krwawienia z dziąseł lub nosa,
  • zwiększonego lub przedłużonego krwawienia podczas miesiączki, 20
  • krwawienia z pochwy bez związku z miesiączką, • bólów głowy lub zaburzeń widzenia,
  • uczucia ciepła lub gorąca kończyn górnych lub dolnych,
  • uczucia senności lub splątania. Zasięgnij rady lekarza lub pielęgniarki przed:
  • piciem piwa, wina lub innego rodzaju alkoholu, • uprawianiem seksu,
  • przyjmowaniem witamin, ziół, minera- łów, suplementów diety, aspiryny lub innych środków dostępnych w aptece bez recepty (niektóre z wymienionych środków mogą zmienić działanie chemioterapii).

Poradź się swojego lekarza lub pielęgniarki przed przyjmowaniem jakichkolwiek witamin, ziół, minerałów, suplementów diety, aspiryny lub innych środków dostępnych bez recepty. Poinformuj swojego lekarza, jeżeli wystąpiło zaparcie. Lekarz może przepisać Ci lek na wypróżnienie, który zapobiegnie nadmiernemu napięciu lub krwawieniom z odbytu podczas oddawania stolca.

Zakażenia Znaczenie i przyczyny: Niektóre rodzaje chemioterapii powodują utrudnienie wytwarzania nowych krwinek białych w szpiku kostnym. Krwinki białe ułatwiają zwalczanie zakażeń. Podczas chemioterapii ważne jest unikanie zakażeń (infekcji), ponieważ dochodzić może do obniżenia liczby krwinek białych. Istnieje kilka rodzajów krwinek białych. Jedne z nich są nazywane neutrofilami (granulocyty obojętnochłonne). Niska liczba neutrofili oznacza stan neutropenii. Twój lekarz lub pielęgniarka mogą wykonać badanie morfologii krwi w celu ustalenia, czy występuje stan neutropenii. Ważne jest zwracanie uwagi na objawy zakażenia, które mogą pojawiać się u osób w okresie występowania neutropenii. Sprawdzaj temperaturę ciała przynajmniej raz dziennie lub z częstością zalecaną przez Twojego lekarza lub pielęgniarkę. Wskazane jest kontaktowanie się z lekarzem lub pielęgniarką, gdy występuje gorączka. Sprawdzaj temperaturę ciała przynajmniej raz dziennie lub z częstością zalecaną przez Twojego lekarza i pielęgniarkę. Sposoby postępowania: – Twój lekarz lub pielęgniarka będą sprawdzać liczbę krwinek białych przez cały czas leczenia. Jeżeli istnieje ryzyko znacznego obniżenia liczby białych krwinek w następstwie chemioterapii, możesz otrzymać odpowiedni lek w celu podwyższenia ich liczby i zmniejszenia zagrożenia zakażeniami. – Myj często ręce mydłem i wodą. Miej umyte ręce przed przygotowywaniem i spożywaniem posiłków oraz po korzystaniu z toalety, wycieraniu nosa, kaszlu, kichaniu i dotykaniu zwierząt. Miej zawsze przy sobie chusteczki lub płyn odkażający, jeżeli nie możesz korzystać z wody i mydła. – Używaj czyszczących chusteczek do oczyszczenia dotykanych powierzchni i przedmiotów. Dotyczy to publicznych telefonów, bankomatów, klamek drzwi i innych podobnych przedmiotów. – Przestrzegaj ostrożnego i delikatnego wycierania po oddaniu stolca. Zamiast papieru toaletowego używaj do oczyszczenia okolicy odbytu higienicznych chusteczek dla dzieci lub wody. Powiadom lekarza lub pielęgniarkę, jeżeli odczuwasz bolesność lub stwierdzisz krwawienie okolicy odbytu oraz wówczas, gdy masz hemoroidy. – Unikaj kontaktów z osobami, które są chore. Dotyczy to osób, które są przeziębione, mają grypę lub inne choroby zakaźne (np. odra i ospa wietrzna). Nie kontaktuj się również z dziećmi, które niedawno otrzymały szczepienia żywymi wirusami (np. szczepienia przeciw ospie lub polio). Zadzwoń do lekarza, pielęgniarki lub miejscowego ośrodka zdrowia w przypadku jakichkolwiek wątpliwości. – Unikaj zgromadzeń ludzi. Unikaj większych grup ludzi, przykładowo: planuj robienie zakupów lub wyjście na film, gdy sklepy i kina są mniej zatłoczone. – Uważaj na skaleczenia i ukłucia. Nie obcinaj i nie odrywaj naskórka na brzegach paznokci. Używaj elektrycznej golarki zamiast maszynki z żyletką. Szczególnie uważaj podczas używania nożyczek, igieł i noży. – Zwracaj uwagę na objawy zakażenia wokół umieszczonego u Ciebie cewnika. Do objawów należą: wyciek płynu, zaczerwienienie, obrzmienie lub bolesność. Zawiadom lekarza lub pielęgniarkę o jakichkolwiek zauważonych zmianach, które dotyczą cewnika.

Dbaj dobrze o stan jamy ustnej. Czyść zęby po każdym posiłku i przed snem. Stosuj bardzo miękką szczoteczkę do zębów. Przed myciem zębów płucz szczoteczkę gorącą wodą, aby była jeszcze bardziej miękka. Używaj płynów do płukania ust, które nie zawierają alkoholu. Przed udaniem się do stomatologa porozmawiaj ze swoim lekarzem lub pielęgniarką

Dbaj o skórę. Nie zgniataj i nie zdrapuj pryszczy lub innych zmian skórnych. Nawilżaj w celu zmiękczenia skórę, która jest sucha lub popękana. Delikatnie osuszaj skórę po kąpieli przez dotykanie (nie wycieranie) ręcznikiem

Zmiany skóry i paznokci – Oczyszczaj natychmiast skaleczenia skóry. Używaj ciepłej wody, mydła i środka odkażającego w celu oczyszczenia ran lub skaleczeń. Stosuj wymienione postępowanie do wytworzenia zrostu rany. – Zachowuj ostrożność w czynnościach związanych ze zwierzętami. Nie czyść kuwety swojego kota, nie zbieraj odchodów swojego psa, nie czyść klatki dla ptaków lub akwarium dla ryb. Myj ręce po dotykaniu swoich i czyichś zwierząt domowych. – Nie stosuj żadnych szczepień (w tym – przeciw grypie) bez uzgodnienia z lekarzem lub pielęgniarką. Niektóre szczepionki zawierają żywe wirusy, na które nie wolno być narażonym podczas chemioterapii. – Gotuj potrawy, które należy spożywać na gorąco. Trzymaj w zimnie potrawy, które tego wymagają. Nie pozostawiaj posiłków, które nie zostały zjedzone całkowicie – umieść je w lodówce zaraz po jedzeniu. – Myj dokładnie surowe warzywa i owoce przed zjedzeniem. – Nie jedz ryb, owoców morza, mięs, drobiu i jaj w stanie surowym lub po krótkim gotowaniu/pieczeniu. Wymienione produkty mogą zawierać bakterie, które mogą być przyczyną zakażenia. – Nie spożywaj pokarmów i płynów spleśniałych, zepsutych lub przeterminowanych. – Upewnij się, że wiesz jak zasięgnąć porady lekarza lub pielęgniarki po godzinach pracy lub w dniach wolnych. – Natychmiast zgłoś się do lekarza lub porozum się z pielęgniarką, gdy podejrzewasz wystąpienie zakażenia. Ustal możliwości kontaktowania się po godzinach pracy lub podczas dni wolnych w przypadkach występowania gorączki oraz dreszczy i potów. Upewnij się, jak porozumieć się z lekarzem po godzinach pracy lub w dniach wolnych. Zadzwoń, jeżeli masz gorączkę powyżej 38,5 stopni C lub występują dreszcze i poty. Nie przyjmuj aspiryny, paracetamolu, ibuprofenu lub innych leków obniżających gorączkę bez wcześniejszego uzgodnienia z lekarzem lub pielęgniarką. Inne objawy zakażenia obejmują: • zaczerwienienie skóry, • obrzęk, • wysypkę na skórze, • dreszcze, • kaszel, • ból ucha, • ból głowy, • uczucie sztywności szyi, • oddawanie krwistego lub mętnego moczu, • bolesne lub częste oddawanie moczu, • ból lub uczucie ucisku w okolicy zatok. Nie przyjmuj leków, które zmniejszają gorączkę bez uzgodnienia ze swoim lekarzem lub pielęgniarką.

Przygotował:

Łoziński Michał

PO/MYDAY/20/0033