Rak płuca należy do najpowszechniejszych rodzajów choroby nowotworowej. Rocznie w Polsce zapada na tę chorobę około 22 tysiące osób, a na świecie ponad 1,5 miliona. Dotyczy ona przede wszystkim (ponad 90%) palaczy tytoniu, częściej mężczyzn, choć ilość chorujących kobiet stopniowo narasta. Większość chorych jest powyżej 65 roku życia, lecz wiek pacjentów stopniowo się obniża, ze względu na wczesną inicjację nałogu palenia tytoniu. Objawy, takie jak ból, kaszel, duszność, krwioplucie i często nawracające stany zapalne dolnych dróg oddechowych, choć niecharakterystyczne, powinny skłonić do wdrożenia diagnostyki szczególnie u osób o dużym narażeniu na dym tytoniowy. Wystąpić także może chrypka, trudności z połykaniem oraz powiększenie węzłów chłonnych w okolicy obojczyka. Jedyną metodą, która jest podstawą rozpoznania raka jest badanie mikroskopowe fragmentu tkanki lub grupy komórek pobranej na drodze biopsji, pobrania wycinka guza, a niekiedy całego guza, gdy rozpoznanie możliwe jest jedynie na drodze zabiegu operacyjnego. Metodami stosowanymi najczęściej w celu uzyskania materiału do badań jest badanie bronchofiberoskopowe oraz biopsja igłowa guza lub węzłów chłonnych. Takie badanie pozwala nie tylko na określenie czy mamy do czynienia z rakiem, ale także jaki jest to typ raka płuca. Ma to bardzo istotne znaczenie przy wyborze metody leczenia.

Diagnostyka – rodzaje raka płuca i dobór terapii

W leczeniu raka płuca stosowanie różnych form terapii zależy od typu histologicznego, stopnia zaawansowania, lokalizacji nowotworu oraz stanu ogólnego pacjenta. W toku diagnostyki przeprowadzonej najczęściej przez lekarza pulmonologa ustala się typ i podtyp raka płuca (na podstawie analizy materiału mikroskopowego).

Rozróżniamy dwa podstawowe typy raka płuca:

  1. rak drobnokomórkowy (DRP)
  2. rak niedrobnokomórkowy (NDRP)

Ponadto wśród raków niedrobnokomórkowych rozróżniamy 3 główne podtypy:

  • raka gruczołowego
  • raka płaskonabłonkowego
  • raka wielkokomórkowego.

W przypadku stwierdzenia raka niedrobnokomórkowego o histologii innej niż w przeważającym stopniu płaskonabłonkowa, wskazanym jest wykonanie badań genetycznych, aby ocenić możliwość leczenia celowanego. W chwili obecnej oceniamy obecność mutacji genu EGFR i translokacji ALK. W niedalekiej przyszłości ocena będzie też dotyczyć genu ROS 1 i być może również BRAF oraz RET. Ostatnie doniesienia naukowe wskazują także na zasadność oceny występowania na komórkach raka specyficznego białka zwanego PD-L1, którego obecność może być powiązana z podatnością na leczenie immunokompetentne (specjalny rodzaj wpływania na układ odpornościowy tak aby mógł zwalczać raka).

Dla doboru terapii istotnym jest również stopień zaawansowania. Obecnie stosujemy tzw. klasyfikację TNM, której nazwa pochodzi od pierwszych liter wyrazów T- tumor czyli guz, N- nodes – węzły chłonne, M- Metastases – przerzuty. Na jej podstawie ustala się jeden z 4 głównych stopni zaawansowania określany cyframi rzymskimi I-IV dodając do nich literę A lub B a niekiedy również C. Im wyższy stopień tym bardziej zaawansowany jest rak. W dalszej części omówiono w których przypadkach stosuje się chemioterapię i jak stopień zaawansowania choroby wpływa na dobór leczenia.

Równie istotnym w kwalifikacji do chemioterapii jest stan ogólny chorego. Obecnie w powszechnym użyciu jest skala ECOG (opracowana przez G. Zubroda) i przyjęta przez WHO (Światową Organizację Zdrowia). Obejmuje ona sześć stopni przedstawionych w poniższej tabeli:

0 sprawność prawidłowa, zdolność do samodzielnego wykonywania codziennych czynności
1 obecność objawów choroby, możliwość chodzenia i wykonywania lekkiej pracy
2 zdolność do wykonywania czynności osobistych, niezdolność do pracy, spędza w łóżku około połowy dnia
3 ograniczona zdolność wykonywania czynności osobistych, spędza w łóżku ponad połowę dnia
4 konieczność opieki osoby drugiej, spędza w łóżku cały dzień
5 zgon

Do chemioterapii kwalifikują się chorzy w stanie ogólnym ocenianym na 0 lub 1, pacjentów zakwalifikowanych do kategorii 2 należy kwalifikować z ostrożnością biorąc pod uwagę większe ryzyko powikłań.

Kiedy stosujemy chemioterapię?

Rak drobnokomórkowy

Leczenie cytostatyczne jest podstawowym sposobem leczenia tego typu raka płuca i stosuje je się we wszystkich stopniach zaawansowania. Jedynymi ograniczeniami są stan ogólny chorego i wydolność ogólnonarządowa oraz inne schorzenia będące przeciwskazaniem do wdrożenia chemioterapii. Dodatkowo w stopniach zaawansowania I-III rozważa się radykalne napromienianie klatki piersiowej. Jeżeli choroba nie wykracza poza jedną jej połowę i kwalifikuje się zarówno do radioterapii i chemioterapii można takie leczenie przeprowadzić w sposób skojarzony (równoczasowy). W przeciwnym przypadku rozważa się leczenie sekwencyjne stosując najpierw chemioterapię a po uzyskaniu poprawy radioterapię. Na zakończenie leczenia w przypadku, gdy uzyskano zadowalający efekt terapii a choroba pierwotnie nie obejmowała mózgowia stosuje się profilaktyczne jego napromienianie celem zapobieżenia wystąpienia przerzutów. Postępowanie takie nie tylko redukuje częstość przerzutów do mózgu, ale również wpływa na całkowity efekt leczenia.

Uznanym standardem leczenia chemioterapią raka drobnokomórkowego jest połączenie etopozydu z pochodną platyny (cisplatyną lub karboplatyną). Podaje się od 4-6 cykli leczenia w odstępach 3 tygodniowych. W przypadku niepowodzenia leczenia stosuje się leczenie drugiej linii, natomiast jeżeli doszło do zadowalającego efektu leczenia (remisji częściowej lub całkowitej) po którym nastąpił nawrót w okresie większym niż 3 miesiące wartościowym jest powtórzenie leczenia I-szej linii. W ramach II-giej linii leczenia możemy zastosować topotekan lub schemat CAV składający się z cyklofosfamidu, adriamycyny i winkrystyny.

Rak niedrobnokomórkowy

We wczesnych stadiach zaawansowania podstawowym sposobem leczenia jest zabieg operacyjny. Polega ono najczęściej na usunięciu płata płuca (lobektomia) lub całego płuca (pneumonectomia), niekiedy w przypadkach guzów po stronie prawej usuwa się 2 płaty (bilobektomia). Dodatkowo dąży się do wycięcia węzłów chłonnych śródpiersia (limfadenektomia). U każdego pacjenta poddanego takiemu leczeniu dokonuje się oceny pooperacyjnej usuniętego materiału. Jeżeli stwierdzi się, że choroba zaatakowała węzły chłonne lub guz przekroczył 4 cm należy zastosować chemioterapię uzupełniającą (adjuwantową). Najczęstszym schematem chemioterapii stosowanym w postępowaniu pooperacyjnym jest połączenie cisplatyny z winorelbiną, można również zastosować karboplatynę i paklitaksel. Stosowanie ich oparte jest na zgromadzonych w ramach prób klinicznych doświadczeniach, gdzie były one badane w największym odsetku. Inne schematy chemioterapii były stosowane zdecydowanie rzadziej, ale nie odnotowano znamiennych różnic w ich efektywności stąd standardy postępowania dopuszczają użycie w leczeniu pooperacyjnym wielu rodzajów chemioterapii dwulekowych. Dodatkowo w przypadkach zabiegów nieradykalnych stosuje się uzupełniającą radioterapię.

W wybranych przypadkach stosuje się chemioterapię przedoperacyjną. Kwalifikacja do takiego leczenia powinna odbyć się na konsylium interdyscyplinarnym przy udziale torakochirurga, onkologa klinicznego i radioterapeuty i przy współudziale radiologa. Najczęściej wskazaniem do takiego postępowania są nowotwory płuca w stopniu zaawansowania IIIA z zajętym pojedynczym węzłem chłonnym śródpiersia lub guzy szczytu płuca. W pierwszym przypadku stosuje się 2-3 cykle chemioterapii i w przypadku uzyskania poprawy (ujemnego wyniku badania węzłów chłonnych śródpiersia) pacjent jest operowany. W sytuacji nie uzyskania poprawy lub gdy w materiale pooperacyjnym stwierdzimy brak radykalności zabiegu stosujemy dodatkowo adjuwantową radioterapię. W ramach leczenia guzów szczytu płuca (tzw. guzów Pancoasta) stosuje się leczenie 3 metodami początkowo chemioterapią i radioterapią i po uzyskaniu poprawy chirurgicznie.

Niestety w znacznej większości przypadków leczenie operacyjne jest już niemożliwe albo ze względu na zaawansowanie miejscowe lub obecność przerzutów. Wówczas zasadniczym sposobem leczenia pozostaje chemioterapia – samodzielna w stadiach IIIC i IV a w przypadku zaawansowania IIIA i IIIB jako składnik radiochemioterapii. Radiochemioterapię można prowadzić w sposób skojarzony (równoczesny) lub sekwencyjny (najpierw chemioterapia, a następnie radioterapia). W obu tych przypadkach stosuje się chemioterapię opartą na cisplatynie z dodatkiem winorelbiny lub etopozydu.

Samodzielna chemioterapia raka płuca polega na podaniu 4-6 cykli chemioterapii opartej na pochodnej platyny (cisplatyny lub karboplatyny) w połączeniu z jednym z leków tzw. drugiej generacji t.j.: winorelbiny, gemcytabiny, docetakselu, paklitakselu, irinotekanu i pemetreksedu. Należy nadmienić, że pemetreksed można zastosować jedynie w przypadku stwierdzenia raka gruczołowego lub wielkokomórkowego i tylko w połączeniu z cisplatyną. W przypadku wszystkich schematów chemioterapii ilość cykli w ramach kuracji zależy od zarówno efektu terapii (czy uzyskano przynajmniej częściową remisję) oraz tolerancji jej stosowania i na podstawie dotychczasowych doświadczeń przedłużanie terapii powyżej 6 cykli nie jest wskazane. Jedynie dla pemetreksedu stwierdzono, że pacjenci w dobry stanie ogólnym, którzy dobrze znosili chemioterapię i uzyskali poprawę po jej zastosowaniu odnoszą korzyść z dłuższego stosowanie tego leku w ramach tzw. terapii podtrzymującej. W chwili obecnej terapia ta nie jest jednak w Polsce refundowana. Po zakończeniu chemioterapii pacjenta obserwuje się do momentu wystąpienia pogorszenia choroby nowotworowej (progresji). Wówczas stosuje się chemioterapię tzw. drugiej linii. Najczęściej stosowanym lekiem w ramach tej terapii jest docetaksel, można również zastosować pemetreksed (tylko w raku gruczołowym i wielkokomórkowym) jeśli nie był stosowany w ramach wcześniejszej terapii. Jeżeli w ramach leczenia pierwszej linii uzyskano remisję przez dłuższy czas (ponad rok), rozważa się często powrót do leczenia opartego na pochodnej platyny. Do leczenia docetakselem można dołączyć nowe leki z grupy inhibitorów rozwoju naczyń krwionośnych (tzw. leki antyangiogenne). Są to nintedanib (vargatef) i ramucyrumab (cyramza). Pierwszy z nich stosuje się wyłącznie w raku gruczołowym, w przypadku drugiego we wszystkich podtypach raka niedrobnokomórkowego. Niestety w chwili obecnej nie są one refundowane.

Osobną grupę chorych stanowią pacjenci w wieku podeszłym (pow. 70 r.ż.) i w średnim stanie ogólnym. Stosuje się wówczas leczenie jednolekowe (monoterapię), najczęściej opartą na podawaniu winorelbiny raz w tygodniu. Można niekiedy zastosować również gemcytabinę lub paklitaksel z tą samą częstotliwością.

Leczenie celowane stosowane w przypadku stwierdzenia opisanych wcześniej mutacji znacząco różni się od chemioterapii i nie jest tematem niniejszego opracowania.

Powikłania

Do najczęstszych powikłań chemioterapii stosowanej w raku płuca należą:

  • Wymioty i Nudności
  • Neutropenia (obniżona wartość granulocytów)
  • Anemia (obniżony poziom hemoglobiny)
  • Małopłytkowość – thrombocytopenia – (obniżona wartość płytek krwi)
  • Utrata włosów – alopecja
  • Biegunka
  • Zaparcia
  • Neurotoksyczność (uszkodzenie nerwów obwodowych)
  • Nefrotoksyczność (uszkodzenie nerek)
  • Zapalenie śluzówek

Nasilenie działań niepożądanych określa się w wg skali CTC stworzonej przez NCI – amerykański Narodowy Instytut Raka. W zależności od stopnia danego zjawiska stosuje się bardziej lub mniej intensywne postępowanie.

Przed każdym cyklem leczenia dokonuje się kwalifikacji do dalszego leczenia poprzez zebranie wywiadu, ogólne badanie lekarskie i analizę wyników badań laboratoryjnych (morfologii krwi i biochemii). W razie stwierdzenia powikłań o łagodnym nasileniu wystarcza niekiedy odroczenie kolejnego cyklu chemioterapii połączoną niekiedy z drobną interwencję farmakologiczną. W przypadku większej intensywności danego problemu może być konieczne leczenie szpitalne.

Wymioty i Nudności

Należały do najczęściej występujących powikłań szczególnie gdyby nie stosowało się leczenia profilaktycznego. Obecnie wszystkie cytostatyki podzielone są na grupy w zależności od ich potencjału wywoływania wymiotów (tzw. emetogenności) i na tej podstawie stosuje się rożny poziom leczenia profilaktycznego. Do najwyższej grupy zaliczamy przede wszystkim cisplatynę w dużej dawce i stosujemy terapię trójlekową składającą się z inhibitora NK-1 (aprepitant, netupitant), inhibitora 5-HT3 (ondansetron, palonosetron, tropisetron) i deksametazonu (sterydu). W przypadku chemioterapii o średnim potencjale wywoływania wymiotów (np. karboplatyny) zaleca się podanie inhibitora 5-HT3 i sterydu, a w przypadku niskiego potencjału (np. gemcytabina) wystarcza jednorazowa dawka sterydu. Dla chemioterapii minimalnie emetogennej terapię stosuje się jedynie w przypadku wystąpienia objawów. Należy przestrzegać zaleceń wydanych przez lekarza prowadzącego. Najczęściej nie ma konieczności przyjmowania ondansetronu (np. Zofran, Atossa, Setronon) w terapii przedłużonej, a zalecone dodatkowe leki np. metoclopramid lub torecan stosować jedynie ratunkowo.

Dodatkowo można zminimalizować ryzyko wymiotów poprzez stosowanie kilku praktycznych rad:

  • Zwiększyć częstość i zmniejszyć objętość spożywanych porcji jedzenia np. zamiast 3 posiłków jeść 5-6 małych porcji
  • Dbać o właściwe nawodnienie organizmu
  • Unikać posiłków mdłych, tłustych, bardzo słodkich i ciężkostrawnych np. smażonych
  • Jeść i pić powoli oraz odpoczywać po posiłku w pozycji siedzącej
  • Unikać spożywania posiłków na 2 godziny przed chemioterapią szczególnie zawierającą cisplatynę

W przypadku wystąpienia nasilonych wymiotów należy pilnie zgłosić się do lekarza, szczególnie gdy zaburzone jest przyjmowanie płynów. Niekiedy podanie kilku wlewów kroplowych i leku przeciwwymiotnego wystarczy do przerwania tego zaburzenia. Najlepiej skorzystać z wizyty u lekarza rodzinnego i jeśli jednorazowa interwencja nie jest skuteczna wówczas zgłosić się do prowadzącego lekarza onkologa.

Neutropenia

Powikłanie to polega na zmniejszeniu ilości granulocytów obojętnochłonnych (rodzaj białych krwinek) we krwi obwodowej. Jest ono spowodowane bezpośrednim wpływem chemioterapii na komórki szpiku kostnego, w którym odbywa się produkcja składników komórkowych krwi. W łagodnym nasileniu (≥ 1,5 G/l) nie ma potrzeby żadnej interwencji i można kontynuować leczenie. W przypadku głębszego obniżenia tego parametru zaleca się odroczenie kolejnego cyklu chemioterapii, a w przypadku dawek podawanych w środku cyklu rezygnacja z tej procedury. Jeżeli spadkowi granulocytów poniżej 1,0 G/l towarzyszy wzrost temperatury powyżej 38°C mamy do czynienia ze znacznie poważniejszym powikłaniem jakim jest gorączka neutropeniczna. Wystąpienie jej może prowadzić do stanu zagrożenia życia i wymaga ona bezwzględnego leczenia antybiotykami o szerokim spektrum wraz z lekiem przeciwgrzybiczym. W leczeniu gorączki neutropenicznej stosuje się niekiedy szybkodziałające czynniki wzrostu granulocytów szczególnie w przypadku spodziewanego dłuższego utrzymywania się neutropenii. Wystąpienie tego powikłania w trakcie chemioterapii jest wskazaniem do zastosowania profilaktycznego czynnika wzrostu granulocytów (G-CSF)w kolejnym cyklu chemioterapii (tzw. profilaktyka wtórna). Dlatego bardzo ważne jest aby wykonać badanie morfologii krwi w przypadku wystąpienia gorączki w trakcie leczenia chemioterapią i zasięgnąć porady lekarza. Stosowanie leczenia profilaktycznego nie ogranicza się tylko do przypadków gdy wcześniej wystąpiło już to powikłanie. Na podstawie zebranych doświadczeń oszacowano ryzyko wystąpienia gorączki neutropenicznej (GN) w zależności od rodzaju chemioterapii. Jeżeli prawdopodobieństwo to jest większe niż 20% to zalecane jest zastosowanie leczenia w tzw. profilaktyce pierwotnej czyli od razu po pierwszym kursie danej chemioterapii. Możemy wówczas podać długodziałające czynniki wzrostu granulocytów – leczenie takie wymaga jedynie jednej iniekcji około 24 godziny po ostatniej dawce cytostatyku i działa w okresie całego cyklu chemioterapii. Profilaktykę pierwotną należy także zastosować, gdy ryzyko GN jest większe niż 10 % i występują inne czynniki ryzyka takie jak stan ogólny, wiek i poważne choroby towarzyszące.

Dodatkowe sposoby zmniejszenia ryzyka tego powikłania:

  • Przestrzeganie zasad higieny
  • Unikanie dużych skupisk ludzkich, miejsc zatłoczonych
  • Unikanie ryzyka zranień zadrapań (np. Nie wycinać skórek przy paznokciach
  • Unikanie osób chorych na różnego rodzaju infekcje i ostatnio szczepionych

Należy jeszcze raz podkreślić, że wystąpienie gorączki w trakcie chemioterapii może być sygnałem poważnego powikłania i wymaga oceny morfologii krwi i konsultacji z lekarzem, podobnie należy postąpić gdy w trakcie terapii wystąpią cechy infekcji.

Anemia (niedokrwistość)

Obniżenie ilości krwinek czerwonych(erytrocytów) i stężenia hemoglobiny jest dość częstym zjawiskiem w toku leczenia chemioterapią. Ze względu na to, że przeciętny erytrocyt żyje około 120 dni niedokrwistość wywołana chemioterapią pojawia się później w toku leczenia, jednakże niekiedy jej wystąpienie ma złożony charakter i może występować wcześniej. W niektórych przypadkach stwierdzamy anemia już w toku diagnostyki i wówczas jest ona spowodowana samą obecnością choroby nowotworowej jak i niedoborami (żelaza i witamin) wynikającym i z gorszego apetytu czy trudności z przyjmowaniem pokarmów.

Wystąpienie niedokwistości o większym nasileniu ( stężenie hemoglobiny ≤ 8,0 g/dl lub 5,0 mmol/l) jest wskazaniem do przetoczenia koncentratu krwinek czerwonych. Przy mniejszym nasileniu można odroczyć chemioterapię i zastosować ewentualną ocenę i wyrównanie niedoborów, leki poprawiające apetyt oraz zbilansowaną dietę.

Istnieją czynniki wzrostu erytrocytów jednakże ze względu na kontrowersje związane z możliwym wpływem na chorobę nowotworową stosowanie ich powinno być ograniczone do przypadków leczenia o założeniu paliatywnym, gdy koniecznym jest wykonywanie częstych transfuzji.

Dodatkowe metody ograniczenia występowania anemii:

  • Prowadzenie urozmaiconej diety
  • Unikanie diet eliminacyjnych
  • Pilne raportowanie lekarzowi występującego krwawienia, krwioplucia itp.

Małopłytkowość (thrombocytopenia)

Kolejnym powikłaniem związanym z obrazem krwi jest obniżenie ilości płytek krwi. W większości sytuacji przebiega ono bezobjawowo i wymaga jedynie przesunięcia podania chemioterapii, jednakże głęboki spadek wartości tego parametru może prowadzić do sytuacji zagrożenia życia. Istotnymi objawami są wybroczyny (drobne liczne plamki na skórze jak po ukłuciu szpilką lub większe zmiany krwotoczne), krwawienia z otworów ciała, śluzówek. Należy wówczas pilnie zgłosić się do lekarza i wykonać morfologię krwi. W przypadku stwierdzenia małopłytkowości należy unikać iniekcji domięśniowych i podskórnych.

Leczenie polega na przetoczeniu koncentratu krwinek płytkowych i podawaniu leków przeciwkrwotocznych do czasu ustąpienia małopłytkowości.

Utrata włosów

Zjawisko to występuje dość często i choć nie jest stanem zagrożenia życia to istotnie wpływa na jego jakość szczególnie u osób płci pięknej. Aby zmniejszyć nasilenie tego powikłania należy używać łagodnych kosmetyków, zabiegi pielęgnacyjne prowadzić delikatnie unikać intensywnych zabiegów fryzjerskich. W ramach NFZ można uzyskać dopłatę do peruki. Istnieją sposoby zapobiegania wypadaniu włosów poprzez schładzanie skóry głowy, jednakże zabiegi takie nie są w chwili obecnej objęte refundacją.

Biegunka

W terapii raka płuca nie jest to powikłanie częste – występuje w mniej niż 10% przypadków jednakże może prowadzić do poważnych konsekwencji. Przy łagodnej biegunce wystarczają leki ogólnie dostępne i zwiększenie ilości płynów oraz produktów zawierających potas. Szczególnie istotne jest zapobieganie odwodnieniu organizmu, więc nieustępująca lub bardzo nasilona biegunka jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej. Jeśli biegunce towarzyszy gorączka może być to oznaką infekcji przewodu pokarmowego i przy współistnieniu neutropenii stanowić zagrożenie życia.

Zaparcia

Powikłanie to narasta powoli i jest najczęściej spowodowane osłabienie pracy jelit. Szczególnie nasila się u pacjentów stosujących silne leki przeciwbólowe. Aby zapobiegać występowaniu zaparć należy dbać o właściwe nawodnienie organizmu najlepiej aby chory miał zawsze przy sobie pojemnik z wodą aby stale uzupełniać płyny niewielkimi porcjami. Dodatkowo należy dietę wzbogacić w błonnik np. warzywa i owoce, chleb pełnoziarnisty i w miarę możliwości zachować aktywność fizyczną. Nie należy dopuszczać aby zaparcie przedłużało się powyżej kilku dni, gdyż wówczas oddanie stolca może stać się niemożliwe i będzie konieczność zastosowania lewatywy lub nawet ręcznego wydobycia stolca.

Neurotoksyczność (uszkodzenie nerwów obwodowych)

Występuje po niektórych rodzajach chemioterapii i polega na uszkodzeniu nerwów obwodowych. Pierwszymi objawami są tzw. parestezje czyli uczucie mrowienia w dystalnych (obwodowych) częściach kończyn. Stopniowo mogą pojawiać się zaburzenia czucia a także utrata siły mięśniowej. Nie ma opracowanych sposobów profilaktyki tego powikłania dlatego ważne jest zgłaszanie objawów lekarzowi prowadzącemu zanim dojdzie do ich znacznego nasilenia. W ramach leczenia można zastosować preparaty magnezu i pochodne witamin z grupy B jednakże regeneracja nerwów jest procesem długotrwałym i przebiega przez kilka do kilkunastu miesięcy.

Nefrotoksyczność (uszkodzenie nerek)

W ramach terapii raka płuca najczęściej występuje po cisplatynie dlatego ten cytostatyk podaje się wraz dużymi objętościami płynów. Problem ten nasila się w przypadku odwodnienia dlatego w przypadku trudności z przyjmowaniem płynów powinny być wskazanie do pilnej konsultacji lekarskiej. W większości sytuacji po zastosowaniu leczenia w postaci nawodnienia i leków moczopędnych powikłanie to ustępuje lub jego nasilenie ulega zmniejszeniu jednakże w skrajnych przypadkach może doprowadzić do konieczności zastosowania dializ.

Szczególnym rodzajem powikłania nerkowego jest zespół ostrej lizy guza, który może pojawić się po pierwszym cyklu chemioterapii szczególnie w raku drobnokomórkowym. Polega on na uszkodzeniu nerek produktami rozpadu nowotworu w przypadku wyjątkowo szybkiego efektu terapii. Dochodzi wówczas do wytworzenia w nerkach kryształów kwasu moczowego i zablokowania ich funkcji. W ramach profilaktyki oznacza się poziom kwasu moczowego przed chemioterapią i dodatkowo nawadnia się pacjenta. W ramach leczenia stosuje się enzymy rozkładające kwas moczowy a w skrajnych przypadkach stosuje się dializę.

Zapalenie błon śluzowych

Powikłanie to polega na wystąpieniu zmian zapalnych błon śluzowych przewodu pokarmowego i objawia się bólem i trudnościami przy żuciu i przełykaniu. W łagodnej postaci wystarczy zmienić dietę na płynną lub półpłynno-papkowatą i objaw ten samoistnie ustąpi. Jeżeli dochodzi do jego nasilenia i ograniczenia przyjmowania płynów i pokarmów konieczna jest hospitalizacja i suplementacja substancji odżywczych drogą dożylną. W przypadku towarzyszącej grzybicy stosuje się leki przeciwgrzybicze.

Podsumowanie

Choroba nowotworowa jest dla każdego zawsze zaskoczeniem i trudno być na nią przygotowanym, i aby leczenie można było właściwie prowadzić niezbędna jest dobra współpraca pacjenta z lekarzem prowadzącym. Choć w dobie internetu łatwo o dostęp do informacji, potrzeba fachowej wiedzy aby je rzetelnie ocenić. Warto poświęcić czas aby przygotować się do wizyty u onkologa i zanotować na kartce pytania i problemy aby podczas wizyty poruszyć wszystkie nurtujące nas sprawy i nie zapomnieć o ważnych dolegliwościach i objawach. Dobrze też zabrać ze sobą kogoś bliskiego, aby pomógł zapamiętać wszystkie informacje, a niekiedy był wsparciem w trudnych chwilach.

Przygotował:

dr Maciej Bryl

Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii

 

PO/MYDAY/20/0043